Historia PTZo/Olsztyn: 2017

Podczas kolejnej wycieczki odwiedziliśmy pałace w Warlitach Małych, Drulitach, Pazortach i Drynkach.

WARLITY MAŁE

Na brzegu jeziora pobudowano niewielki pałac, otoczony parkiem. W 1930 roku majątek podzielono na 9 części, a w pałacu zamieszkały dwie rodziny, inne zajęły dworskie budynki gospodarcze. Po drugiej wojnie światowej opuszczone gospodarstwa zajęli polscy osadnicy z okolic Dłutowa. Brak odpowiedniego właściciela spowodował dewastację parku i pałacu. Kilka lat temu ostatnią rodzinę z pałacu przeniesiono do Olsztynka.
W roku 2005 Ireneusz i Edyta Kostrzewowie spod Warszawy wymarzyli sobie, że urządzą swój drugi dom w zabytkowym pałacu z dala od stolicy. Wybór padł na Warmię i Mazury, gdzie zniszczonych obiektów tego typu nie brakuje. Pochód wojsk radzieckich w 1945 roku sprawił, że wiele pięknych pruskich dworków zostało wówczas niemal całkowicie zniszczonych. A jeśli przetrwały, były potem grabione i niszczone przez przesiedleńców lub popadały w ruinę pod niewystarczającą opieką nowych właścicieli, najczęściej Państwowych Gospodarstw Rolnych. Brak troskliwego gospodarza w wielu przypadkach spowodował nawet większe szkody niż wcześniej Armia Czerwona.
Klasycystyczny pałac w Warlitach Małych, wsi na zachód od Olsztynka, zaledwie 2 km od drogi nr 7 w kierunku Warszawy. Powstał w drugiej połowie XIX wieku. Najpierw należał do Wilhelma von Weitzla, potem przeszedł w ręce Paula Schumanna. Jeszcze w latach 30. XX wieku ich majątek został rozparcelowany, a po wojnie zamieszkali w nim polscy osadnicy. Od tego czasu budynek nie był poddawany remontom i stopniowo ulegał dewastacji. Po roku 2000 stał się własnością prywatnych osób, które jednak szybko zdecydowały się go sprzedać.
Remont pałacu Państwa Kostrzewów trwał blisko 10 lat i pochłonął kilka milionów złotych.

Otwarcie pensjonatu w pałacu Kostrzewów było planowane na wiosnę 2017 roku. Ale właściciele zamiast się cieszyć, że po tylu latach swój plan doprowadzili do szczęśliwego finału, mówią o katastrofie, która się zbliża. Najpierw dotarła do nich wiadomość, że Włosi zrezygnowali z budowy hotelu i ponad 1 tys. hektarów ziemi sprzedali rolnikowi z Mazowsza. - Potem w maju dowiedzieliśmy się, że burmistrz odstąpił od przygotowywanego od prawie ośmiu lat projektu planu zagospodarowania, który miał pomóc w rozwoju turystyki w tym rejonie - opowiada Edyta Kostrzewa. - Na dodatek nowy właściciel gruntów kupionych od Włochów zamierza uruchomić tutaj potężną fermę drobiu.

DRULITY

Pałac w Drulitach (Pałac rodziny Krahmer) (Gutshaus Draulitten) – pałac wraz z zespołem parkowym i zabudowaniami gospodarczymi znajdujący się we wsi Drulity w gminie Pasłęk w powiecie Elbląskim w woj. warmińsko-mazurskie Wybudowany w 1853 w stylu neoklasycystycznym jako siedziba pruskiej rodziny Krahmer.

Pałac położony jest we wsi Drulity około 15 km na południe od Pasłęka 35 km na południowy wschód od Elbląga i 43 km na pólnocny zachód od Ostródy. Znajduje się przy lokalnej drodze łączącej drogę wojewódzką nr 526 z drogą krajową nr 7 na odcinku Ostróda- Elbląg. W pobliżu, około 2 km na zachód, znajduje się Kanał Elbląski.

Drulity, jako wieś pojawiają się w dokumentach pod nazwami Drwythen, Traulitte oraz Draulitten już w średniowieczu, a już 23 czerwca 1435 Wielki Mistrz Krzyżacki Paul von Russdorff z nadaje osadzie Draulitten akt lokacyjny osadzając tu na 18 łanach Jakuba von Pynnaw

Następnie, jedne źródła podają, iż w XVI wieku cała wieś należała do księcia Albrechta, a inne, z 1531, iż jako dobra rycerskie są własnością Christoffa von Woygena. Po nim, od 1535, na około 100 lat, stają się dobrami lennymi Georga von Schwertwitza i jego rodziny, do których należą także pobliskie Kwitajny i Barzyna. W 1543 same dobra Drulity, na które składają się wsie Czarna Góra, Rydzówka, Pólko, Dargowo i Talpity, mają powierzchnię 19 łanów. W połowie XVII wieku cały majątek przejął inny znaczący w regionie posiadacz ziemski Zygmunt von Wallenrodt, którego rodzina zarządzała nim do 1730 roku. W latach 1787- 1818 Drulity należały do Georga von Haake ze starego brandenburskiego rodu, który ożeniony z Henriettą z rodu von Bodeck, zarządzał także majątkiem i pałacem w Barzynie. W 1818 von Haake sprzedał majątek Drulity, wraz z Tumpitami, Adolfowi von Besserowi, który z kolei odsprzedał je w 1851 Jurgenowi Krahmerowi, którego to rodzina pozostała zarządcą pałacu do 1945 r.

Odrestaurowane wnętrza pałacu.

Z polecenia Jurgena w 1853 w Drulitach wzniesiono, służący za rodzinną rezydencję, późnoklasycystyczny pałac, otoczony wzorowanym na parku Lintropa w Berlinie, założeniu parkowym i krajobrazowym. W podobnym czasie co pałac wzniesiono także liczne zabudowania folwarczne obszernego rodzinnego majątku, który w 1922, gdy właścicielem i zarządcą był dr prawa Robert Krahmer, liczył 449 ha ziemi, w tym 211 ha ziemi ornej, 100 ha łąk, 82 ha pastwisk i 40 ha lasów. Zajmował się głównie uprawą (zbóż i kartofli) oraz hodowlą krów, owiec rasy Merynos oraz rasowych koni, których według spisu było około 65, z czego 30- 40 sprzedawano rocznie na potrzeby wojska. 17 maja 1935 roku Drulity wraz z folwarkiem Tumpity liczyły 234 mieszkańców. Ostatnim prawnym właścicielem majątku był Hans Werner Krahmer, który jednak na stałe mieszkał we Frakfurcie nad Menem, a w jego imieniu rozległymi dobrami zarządzał Edward Otto. 21 stycznia 1945 z Drulit, przed zbliżającą się ofensywą armii radzieckiej, uciekli wszyscy mieszkańcy wraz z ukrywającymi się tam innymi uciekinierami z różnych części Prus Wschodnich.Uciekinierom drogę ucieczki do stacji kolejowej odcięły radzieckie czołgi, które 23 stycznia zajęły wieś.
Sam pałac wojnę przetrwał w dobrym stanie, a jego wnętrza wciąż mieściły bogatą kolekcję sztuki, m.in. portrety dawnych członków rodziny oraz kolekcję starych mebli. Po 1945 majątek, który przeszedł w ręce administracji polskiej, upaństwowiono i przekazano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. Do lat 90. dyrekcja PGR-u dbała o obiekt i przeprowadzała w nim niezbędne konserwacje i remonty. Obecnie obiekt jest wyremontowany i jest własnością prywatną osoby fizycznej.

Po wypiciu kawy udamy się w dalszą podróż.

Zespół pałacowo- parkowo- folwarczny w Drulitach składa się z budynku pałacu, otaczającego go parku krajobrazowego oraz licznych zabudowań gospodarczo- inwentarskich.

Sam pałac w stylu neoklasycystycznym założony został na planie klasycznego prostokąta z fasadą skierowaną w kierunku północnym. Korpus główny budynku nakryty jest dachem mansardowym z licznymi lukarnami. Po obu stronach siedmioosiowych elewacji- północnej i południowej, znajdują się kryte dachem siodłowym trzyosiowe ryzality, które zwieńczone są trójkątnym naczółkiem z owalnym oknem u szczytu. Budowla jest podpiwniczona, posiada użytkowe poddasze a na większości swojej długości ma formę jednokondygnacyjną. Dodatkowo pałac, od strony frontowej- północnej, posiada honorowy podjazd i czterokolumnowy portyk na którym znajduje się balkon.
Wnętrza są dwutraktowe, a główny hall znajduje się od strony podjazdu, gdzie też znajduje się wejście do wnętrz. Dodatkowo posiada on wydzielone filarowymi arkadami dwa pomniejsze pomieszczenia, z których znajdujące się po prawej stronie mieści schody prowadzące na piętro a po lewej przejście do salonu umiejscowionego na osi ogrodowej.
Pałac otacza stare XIX wieczne założenie parkowe i krajobrazowe, gdzie znajduje się obszerny staw. Na skraju przylegającego do pałacowego parku- lasu, w kierunku pochylni w Buczyńcu, znajdują się pozostałości po kaplicy i cmentarzu dworskim.
Na terenie kompleksu pałacowego zachował się także układ folwarczny z licznymi starymi budynkami gospodarczymi obsługującymi dawny folwark. Jeden z nich-czworak mieszkalny, w okresie powojennym został przebudowany na kaplicę.

PAZORTY

Pałac wybudowany na terenie wsi Pazorty (niem. Posorten), nad jezioremo tej samej nazwie, w otoczeniu parku i zabudowań gospodarczych. Wieś położona jest w powiecie iławskim w gminie Zalewo (6 km na północny-wschód od miasta).

Znajdujący się tu majątek ziemski do połowy XIX wieku pełnił funkcję folwarku pomocniczego dóbr z siedzibą w Małdytach. W 1845 roku posiadłość została zakupiona przez Carla Schäfera, który przybył tu z Saksonii. Jego rodzina mieszkała w Pozorach do 1945 roku. Pierwszy dwór, o którym istnieją informacje spłonął w 1913 roku. W 1924 roku zakończono budowę rezydencji, która zachowała się do dnia dzisiejszego. Pod koniec lat 90-tych XX wieku w obiekcie przeprowadzono kapitalny remont. Od połowy 2004 roku działa tu pensjonat

W pałacu zjedliśmy obiad.

Budynek wzniesiony został na planie zbliżonym do kwadratu. Jest to obiekt murowany z cegły, otynkowany, dwukondygnacjowy, podpiwniczony i z użytkowym poddaszem. Nakryto go dachem czterospadowym. Od frontu znajduje się główne wejście, do którego wiodą szerokie schody z betonowymi kulami u podstaw, od strony jeziora – murowana weranda i taras. W bocznej elewacji znajduje się parterowy, wieloboczny wykusz. Otwory okienne i drzwiowe udekorowane zostały tynkowanymi obwódkami. We wnętrzach zachował się oryginalny układ pomieszczeń, a także wystrój: boazerie, fragmenty pierwotnych dekoracji malarskich, elementy stałego wyposażenia. W otoczeniu dworu znajdują się pozostałości dawnego parku, a także zabudowań gospodarczych. Przy drodze do majątku usytuowany jest dawny cmentarz, na którym pochowani są członkowie rodziny Schäfer i pracownicy majątk

DRYNKI

Dwór zbudowany w okresie międzywojennym dla Otto Jahra.

Obecnie własność prywatna w fazie remontu.

Sam dwór wzniesiony z czerwonej cegły, dwukondygnacjowy, na planie kwadratu, z wieżą w narożu od strony wjazdu i trójbocznym ryzalitem od strony podwórza gospodarczego, drobno przeszklona weranda szerokości elewacji.