Podczas Uroczystej Wigilii święciliśmy Jubileusz Pana Janusza Gosztowtta.
Za długoletnią pracę społeczną na rzecz Polskiego Towarzystwa Ziemiańskiego oddziału Olsztyńskiego Pan Janusz Gosztowtt otrzymuje podziękowania oraz dyplom od Prezesa.
niedziela, 26 lutego 2012
Jubileusz.
Z rąk Prezesa P.T.Z.o/Olsztyn Pan Janusz Gosztowtt otrzymuje dyplom i tytuł Honorowego Członka Towarzystwa przyznany przez Zjazd Delegatów Polskiego Towarzystwa Ziemiańskiego na wniosek Rady Naczelnej, za szczególne osiągnięcia w działalności Towarzystwa.
WIGILJA 2009 r.
Dnia 19 grudnia 2009 roku odbyła się uroczysta Wigilia Bożego Narodzenia. Jak zwykle swoją obecnością zaszczycił nas nasz duchowy opiekun ks. inf. Julian Żołnierkiewicz. Po modlitwie dzielono się opłatkiem, składano życzenia i śpiewano kolędy.
Autorem fotografii jest pan Henryk Pietkiewicz.
Autorem fotografii jest pan Henryk Pietkiewicz.
WYCIECZKA
22 sierpnia 2009 roku zorganizowano kolejną wycieczkę po dwrach, pałacach i zamkach warmii i mazur. Tym razem odwiedzono XVII wieczny pałac w Nakomiadach gdzie oprócz pałacu znajduje się obecnie manufaktura pieców kaflowych, park oraz ogród warzywny . Pałac jest obecnie odnawiany.
Po podbiciu tych terytoriów przez Zakon Krzyżacki, pomiędzy rokiem 1392 a 1396 komtur bałgijski Konrad von Kyburg ulokował tu pierwszą osadę krzyżacką. Miejscowości o charakterze rybackim ze względu na pobliskie jezioro, które w późniejszym czasie zostało osuszone, nadał nazwę Eichmedien. W tym samym czasie w Nakomiadach powstała średniowieczna warownia o nazwie Fliehburg, o której nie zachowały się przekazy, i co do której nie jest nawet pewne, czy była budowlą drewnianą czy już murowaną. Prawa lokacyjne osady potwierdził w 1402 kolejny komtur z Bałgi, późniejszy Wielki Mistrz Krzyżacki Ulrich von Jungingen, który zmienił dotychczasowy status lokacyjny na prawo chełmińskie.
Fragment parku w Nakomiadach.
W połowie XVII wieku, prawdopodobnie w 1653, dobra Nakomiady za zasługi w uniezależnianiu miast pruskich od Polski zostały nadane przez wielkiego elektora Fryderyka Wilhelma jako dobra dziedziczne, brandenburskiemu dyplomacie w Warszawie Janowi von Hoverbeckowi (akt tego nadania w języku polskim i łacińskim przechowywany jest w Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie). Jako nową siedzibę rodu wzniesiono tu w latach 1653–1680 w miejscu wcześniej istniejącej nowożytnej budowli pierwszy, niewielki rozmiarowo, pałac; przy czym źródła różnie podają datę ukończenia jego budowy, 1653, 1660 czy najczęściej podawana 1680.
27 kwietnia 1705 wmurowaniem kamienia węgielnego rozpoczęto dobudowę rezydencji do pałacu o wyglądzie zbliżonym do dzisiejszego. Przebudową kierował znany warszawski architekt włoskiego pochodzenia Józef Piola, który nadał rezydencji formę oszczędnego holenderskiego baroku z elementami architektury klasycystycznej. Było to prawdopodobnie efektem palladianizmu (od nazwiska włoskiego architekta Andrea Palladio), który reprezentował Piola, a który w swych założeniach przeciwstawiał włoski klasycyzm obowiązującemu wówczas w europejskiej architekturze przepychowi baroku. Taka forma pałacu była także prawdopodobnie życzeniem zleceniodawcy, ówczesnego właściciela i zarządcy majątku, Jana von Hoverbecka, który wyznawał zasady purytańskiego stylu życia.
W 1704 roku powstała w Nakomiadach manufaktura ceramiczna, gdzie z miejscowych pokładów gliny wyrabiano i wypalano cegły na potrzeby rozbudowy budowli.
Ród von Hoverbeck pozostawał właścicielem pałacu przez 136 lat - do 1789 roku, kiedy to zarówno sam pałac jak i cały majątek nabył za cenę 36 tysięcy talarów przybyły z Prus urzędnik Friedrich Redecker. Redecker po nabyciu dóbr sam wystąpił o nadanie jego rodzinie tytułu szlacheckiego i w parę lat po tym otrzymał od króla tytuł barona.
W początkach XIX wieku podczas wojen napoleońskich majątek podobnie jak i całe państwo pruskie znacząco podupadł. W przywróceniu świetności pałacu pomógł dopiero mariaż syna Friedricha Hermanna von Redeckera z pruską szlachcianką Augustą von Trotha, co znacznie poprawiło sytuację ekonomiczną majątku. W 1905 przeprowadzono generalny remont i modernizację pałacu, która jednak nie wpłynęła znacząco na architekturę założenia.
W 1929 powierzchnia łączna majątku wynosiła 692 ha, znajdowały się tam liczne sady oraz stajnia na 40 koni pociągowych, a podstawą produkcji folwarku była hodowla buraka cukrowego. W okresie międzywojennym wskutek trudnej sytuacji finansowej majątek po raz kolejny podupadł ekonomicznie i w 1932 został zlicytowany i przejęty za długi. Nowym właścicielem został Paul Gerhard Goertz, jednakże zarządcami samego pałacu pozostali wciąż Redeckerowie z seniorem Eberhardem.
26 stycznia 1945 roku, podczas II wojny światowej, na terenie Prus Wschodnich rozpoczęła się ofensywa wojsk radzieckich, a Redeckerowie uciekli do Niemiec i osiedlili się w Szlezwiku-Holsztynie.
Po wojnie tereny, na których znajdowały się przedwojenne dobra, w całości przejęła administracja polska, która dotychczasową nazwę Eichmedien zmieniła na polskie Nakomiady. W samym majątku, całkowicie ograbionym z mienia ruchomego, utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne (PGR), na którego potrzeby w pałacowych murach powstała szkoła, przedszkole, świetlica i mieszkania pracowników gospodarstwa.
W okresie, gdy PGR zarządzał majątkiem, pałac popadał w coraz większą ruinę, a jego sytuację próbował polepszać Eberhard von Rodecker, który od lat 70. corocznie odwiedzał pałac i z własnych środków przeprowadzał w nim najniezbędniejsze remonty. W 1985 wykwaterowano wszystkich dotychczasowych mieszkańców i państwo rozpoczęło generalny remont założenia, który nie został ukończony. W przeciągu następnej dekady pałac został całkowicie zdewastowany i pozbawiony ostatnich zabytkowych elementów: drewniane podłogi, drzwi i zawiasy zostały wycięte, dach częściowo rozebrany, schody wejściowe zawalone[, a obszerne piwnice zalane.
W połowie 1998 całkowicie zdewastowaną ruinę pałacu oraz otaczające go 5 ha założenie zostały zakupione przez rodzinę z Warszawy. Od tego czasu niemal nieustannie trwa sprzątanie, porządkowanie i powolny remont założenia pałacowego oraz zabytkowych zabudowań gospodarczo-folwarcznych, parków i ogrodów. Podczas modernizacji prowadzone są badania archeologiczne terenu oraz konsultacje z wojewódzkim konserwatorem zabytków, co pozwoliło m.in. na kilka interesujących odkryć, m.in. podziemnego tunelu pod pałacem czy 800 butelek radzieckiego szampana, służących za fundament ziemnej rampy.
Nowi właściciele pałacu utrzymują przyjazne kontakty z przodkami przedwojennych właścicieli – rodziną Rodeckerów z Niemiec. Eberhard von Redecker (ur. 21 czerwca 1907, zm. 20 sierpnia 2005), syn Friedricha von Redeckera przyjeżdżał do pałacu i udzielał wskazówek odnośnie przedwojennego wyglądu budowli. 95. urodziny spędził w Nakomiadach, a właściciele jako prezent urodzinowy nazwali jego imieniem najstarszy przypałacowy kilkuwiekowy jesion, na którym sam jubilat odsłonił pamiątkową tablicę. Hrabia zmarł w 2005 roku w Preetz i zgodnie ze swoją wolą spoczął na rodowym cmentarzu w Nakomiadach, a na jego kamieniu nagrobnym wyryto kilka słów: bardzo kochał te strony.
Obecni właściciele majątku powiększyli dobra do 180 ha, na których wciąż prowadzona jest rewitalizacja kompleksu według planów dawnego założenia. Planowana jest też ich adaptacja do nowych celów: pola golfowego, stadniny koni, spa czy hotelu.
Zwiedzano również zespół pałacowy w Wopławkach, Rodelach, zamek w Barcianach pałac w Jegławkoach oraz piramidę w Rapie.
Pierwotne Wopławki były wsią pruską przeniesioną na prawo chełmińskie w końcu XIV wieku. Jej obszar wynosił wówczas 51 włók. W 1437 roku wieś zajmowała 51 włók, płacąc z nich 27,5 grzywny czynszu. Wkrótce obszar Wopławek wzrósł, gdyż w 1480 roku dobra te wielkości 60 włók otrzymał na prawie magdeburskim szlachcic polski Jakusz Milewski (von der Milwe). Ród ten trzymał Wopławki do roku 1745, po czym przeszły one w posiadanie rodziny von Schmidtsecków. Neogotycka, murowana kapliczka grobowa tego rodu zbudowana w XIX wieku zachowała się na starym cmentarzu opodal drogi do Karolewa. Przetrwał też murowany dwór z drugiej połowy XVII wieku, przebudowany w XIX stuleciu. W 1848 roku dobudowano nowe skrzydło. We wnętrzu znajduje się stylowy dziewiętnastowieczny kominek z szarego marmuru. Murowaną bramę wjazdową zbudowano również w XVII wieku. Dwór otacza park krajobrazowy w stylu angielskim, ze starym mieszanym drzewostanem, założony w XIX wieku.
Tuż przed likwidacją PGR podjęto remont dworu, który przerwano na lat kilkanaście. Obecnie dwór jest remontowany przez nowego właściciela, który zakupił ruiny dworu wraz z parkiem i zabytkowym spichrzem. (Grunty majątku znajdują się w użytkowaniu innego właściciela). Park otaczający dwór został uporządkowany i stopniowo przywracany jest do dawnej świetności. Na terenie parku znajduje się Góra Zamkowa, pozostałość po dawnej strażnicy krzyżackiej.
Na północ (ok. 1 km) od Wopławek położona jest Kapliczna Góra. Na górze tej znajdują się ruiny kaplicy grobowej rodziny Schmidtseck z XIX wieku. Na Kaplicznej Górze stwierdzono także ślady osadnictwa z epoki żelaza. Wzmiankowana strażnica krzyżacka zlokalizowana była na terenie parku otaczającego dwór (grodzisko z ceramiką z wczesnego średniowiecza).
Zabudowania gospodarcze
Chlewnie.
RODELEEklektyczny pałac w Rodelach wybudowany został w latach 1859-1861. Pałac wniesiony został na rzucie prostokąta, jako budowla dwupoziomowa. Na osi wzdłużnej pałacu od strony frontowej i parku znajdują się dwa ryzality. Do reprezentacyjnego wejścia pałacu prowadzi wysoki podjazd. Z podjazdu przejście do pałacu przez podcień arkadawy pod rozległym tarasem Duży tars znajduje się także od strony parku. Pałac przykryty jest dachem dwuspadowym. Na narożach dachu i ryzalitów umieszczone są oktogonalne sterczyny zakończone ozdobnymi detalami architektonicznymi.
Park wokół pałacu urządzony został w drugiej połowie XIX wieku. Na terenie parku krajobrazowego usytuowano dwa stawy i cmentarz rodowy.
Przed II wojną światową właścicielem pałacu była rodzina von Alvensleben. Po roku 1945 pałac użytkowany był przez PGR. Znajdowały się w nim biura i mieszkania pracownicze. W okresie użytkowania pałacu przez PGR przeprowadzono jego gruntowny remont. Pałac wraz z parkiem od roku 2001 jest własnością prywatną.
Widok od strony parku.
Barciany były głównym ośrodkiem grodowym pruskiego plemienia Bartów, którzy mieli tu we wczesnym średniowieczu swój główny gród. W 1240 r. zostało podbite przez zakon krzyżacki. Pierwsza wzmianka o Barcianach jako o osadzie targowej w pobliżu krzyżackiego zamku pochodzi z 1289 r. Istniejąca przy zamku osada wymieniana była w 1473 r., jako miasteczko, chociaż bez pełnych praw miejskich. Barciany otoczone były murami obronnymi z trzema bramami: Królewiecką, Kętrzyńską i Młyńską. Po sekularyzacji zakonu krzyżackiego Barciany zostały centrum dóbr ziemskich, zarządzanych przez książęcych starostów. Od 1612 r. Barciany były lennem v. d. Groebena. Pełne prawa miejskie Barciany uzyskały dopiero w 1628 od elektora Jerzego Wilhelma.
Krzyżacy przebudowali dawne umocnienia pruskie na tymczasową drewniano-ziemną strażnicę. Bunt ludności pruskiej w 1310 roku oraz liczne napady litewskie pod wodzą księcia Witenesa zadecydowały o budowie warowni. Do 1353 r. Barciany były siedzibą komornictwa, później rezydował w zamku prokurator krzyżacki. Niedługo potem wielki mistrz Winrich von Kniprode nakazał utworzenie w Barcianach komturii. Ponieważ do jej ustanowienia ostatecznie nie doszło, budowa zamku wydłużyła się a pierwotne, ambitne plany dotyczące konstrukcji nie zostały zrealizowane. W latach 1380-1390 zbudowano mur obwodowy, a do 1400 r. przede wszystkim trzykondygnacyjne północne skrzydło zamkowe. Podwyższono wówczas również mury obwodowe i budynek wschodni. Klęska zakonu w wielkiej wojnie z Polską zahamowała dalszą budowę.
Na zamku w skrzydle wschodnim znajdowały się składy żywności, piec, kuchnia, piekarnia oraz wartownia. Pierwsze piętro pełniło funkcję reprezentacyjną. Część północna mieściła kaplicę, kapitularz, z czasem zamieniony na refektarz, izbę prokuratora zakonnego, dormitorium oraz infirmerię. Podobnie jak w skrzydle wschodnim parter pełnił funkcję gospodarczą, a najwyższa kondygnacja magazynowo-obronną. W trakcie prac archeologicznych odkryto również w zamku pozostałości drewnianej kanalizacji. Główna część zamku była otoczona drewniano-ziemnymi fortyfikacjami. Od wschodu za szeroką fosą znajdowało się gospodarcze przedzamcze.
Obecność licznych otworów strzelniczych wskazuje na to, że w Barcianach wprowadzono po raz pierwszy w państwie zakonnym system obrony przystosowany do broni palnej. Zamek barciański, jako punkt wypadowy na Litwę posiadał do XV w. znaczenie militarne. Później stanowił przede wszystkim ośrodek gospodarczy. W latach 1533-1841 zamek był rezydencją atarostów.
W 1914 r. północne skrzydło zostało zniszczone przez pożar, odbudowa zajęła dwa lata. W tym czasie (1842-1945) zamek był własnością prywatną. Właściciele zamienili wysychające już stawy na ogrody oraz wznieśli na dawnym przedzamczu zabudowania folwarczne. Po II wojnie światowej zamek przejął PGR (mieściły się w nim biura i magazyny) a miejscowość utraciła prawa miejskie (duże zniszczenia).
Obecnie zamek ponownie znajduje się w rękach prywatnych i trwa jego renowacja. Planowane otwarcie mającego mieścić się w zamku hotelu z kompleksem wypoczynkowym planowane było na 2007 r.
Neogotycki pałac zbudowano w 1848 wykorzystując pozostałości starszej budowli. Pałac zdobiony jest dwoma wieżami i dwoma ryzalitami (od strony północnej i wschodniej). Przy zachodniej elewacji znajdowała się drewniana weranda a przy południowej oranżeria Pałac zbudowano na planie zbliżonym do litery L. Bryła budynku jest jedno i trójkondygnacyjna. W pałacu część piwnic jest dwupiętrowa ze sklepieniem krzyżowym i kolebkowym pochodzącymi z czasów krzyżackich. Dwupoziomowe piwnice znajdują się również w nakomiadzkim pałacu. W okresie funkcjonowania PGR w obiekcie mieściły się biura, przedszkole i mieszkania. Pałac od 2001 r. jest własnością prywatną.
NAKOMIADY
Historia Nakomiad sięga czasów średniowiecza, kiedy to ulokowana była tu osada jednego z plemion pruskich, o której istnieją informacje z końca XIV wieku.Po podbiciu tych terytoriów przez Zakon Krzyżacki, pomiędzy rokiem 1392 a 1396 komtur bałgijski Konrad von Kyburg ulokował tu pierwszą osadę krzyżacką. Miejscowości o charakterze rybackim ze względu na pobliskie jezioro, które w późniejszym czasie zostało osuszone, nadał nazwę Eichmedien. W tym samym czasie w Nakomiadach powstała średniowieczna warownia o nazwie Fliehburg, o której nie zachowały się przekazy, i co do której nie jest nawet pewne, czy była budowlą drewnianą czy już murowaną. Prawa lokacyjne osady potwierdził w 1402 kolejny komtur z Bałgi, późniejszy Wielki Mistrz Krzyżacki Ulrich von Jungingen, który zmienił dotychczasowy status lokacyjny na prawo chełmińskie.
W połowie XVII wieku, prawdopodobnie w 1653, dobra Nakomiady za zasługi w uniezależnianiu miast pruskich od Polski zostały nadane przez wielkiego elektora Fryderyka Wilhelma jako dobra dziedziczne, brandenburskiemu dyplomacie w Warszawie Janowi von Hoverbeckowi (akt tego nadania w języku polskim i łacińskim przechowywany jest w Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie). Jako nową siedzibę rodu wzniesiono tu w latach 1653–1680 w miejscu wcześniej istniejącej nowożytnej budowli pierwszy, niewielki rozmiarowo, pałac; przy czym źródła różnie podają datę ukończenia jego budowy, 1653, 1660 czy najczęściej podawana 1680.
27 kwietnia 1705 wmurowaniem kamienia węgielnego rozpoczęto dobudowę rezydencji do pałacu o wyglądzie zbliżonym do dzisiejszego. Przebudową kierował znany warszawski architekt włoskiego pochodzenia Józef Piola, który nadał rezydencji formę oszczędnego holenderskiego baroku z elementami architektury klasycystycznej. Było to prawdopodobnie efektem palladianizmu (od nazwiska włoskiego architekta Andrea Palladio), który reprezentował Piola, a który w swych założeniach przeciwstawiał włoski klasycyzm obowiązującemu wówczas w europejskiej architekturze przepychowi baroku. Taka forma pałacu była także prawdopodobnie życzeniem zleceniodawcy, ówczesnego właściciela i zarządcy majątku, Jana von Hoverbecka, który wyznawał zasady purytańskiego stylu życia.
W 1704 roku powstała w Nakomiadach manufaktura ceramiczna, gdzie z miejscowych pokładów gliny wyrabiano i wypalano cegły na potrzeby rozbudowy budowli.
Widok pałacu od strony parku.
Ród von Hoverbeck pozostawał właścicielem pałacu przez 136 lat - do 1789 roku, kiedy to zarówno sam pałac jak i cały majątek nabył za cenę 36 tysięcy talarów przybyły z Prus urzędnik Friedrich Redecker. Redecker po nabyciu dóbr sam wystąpił o nadanie jego rodzinie tytułu szlacheckiego i w parę lat po tym otrzymał od króla tytuł barona.
W początkach XIX wieku podczas wojen napoleońskich majątek podobnie jak i całe państwo pruskie znacząco podupadł. W przywróceniu świetności pałacu pomógł dopiero mariaż syna Friedricha Hermanna von Redeckera z pruską szlachcianką Augustą von Trotha, co znacznie poprawiło sytuację ekonomiczną majątku. W 1905 przeprowadzono generalny remont i modernizację pałacu, która jednak nie wpłynęła znacząco na architekturę założenia.
W 1929 powierzchnia łączna majątku wynosiła 692 ha, znajdowały się tam liczne sady oraz stajnia na 40 koni pociągowych, a podstawą produkcji folwarku była hodowla buraka cukrowego. W okresie międzywojennym wskutek trudnej sytuacji finansowej majątek po raz kolejny podupadł ekonomicznie i w 1932 został zlicytowany i przejęty za długi. Nowym właścicielem został Paul Gerhard Goertz, jednakże zarządcami samego pałacu pozostali wciąż Redeckerowie z seniorem Eberhardem.
26 stycznia 1945 roku, podczas II wojny światowej, na terenie Prus Wschodnich rozpoczęła się ofensywa wojsk radzieckich, a Redeckerowie uciekli do Niemiec i osiedlili się w Szlezwiku-Holsztynie.
Po wojnie tereny, na których znajdowały się przedwojenne dobra, w całości przejęła administracja polska, która dotychczasową nazwę Eichmedien zmieniła na polskie Nakomiady. W samym majątku, całkowicie ograbionym z mienia ruchomego, utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne (PGR), na którego potrzeby w pałacowych murach powstała szkoła, przedszkole, świetlica i mieszkania pracowników gospodarstwa.
W okresie, gdy PGR zarządzał majątkiem, pałac popadał w coraz większą ruinę, a jego sytuację próbował polepszać Eberhard von Rodecker, który od lat 70. corocznie odwiedzał pałac i z własnych środków przeprowadzał w nim najniezbędniejsze remonty. W 1985 wykwaterowano wszystkich dotychczasowych mieszkańców i państwo rozpoczęło generalny remont założenia, który nie został ukończony. W przeciągu następnej dekady pałac został całkowicie zdewastowany i pozbawiony ostatnich zabytkowych elementów: drewniane podłogi, drzwi i zawiasy zostały wycięte, dach częściowo rozebrany, schody wejściowe zawalone[, a obszerne piwnice zalane.
Kaplica Redeckerów – wejście od strony zachodniej.
W połowie 1998 całkowicie zdewastowaną ruinę pałacu oraz otaczające go 5 ha założenie zostały zakupione przez rodzinę z Warszawy. Od tego czasu niemal nieustannie trwa sprzątanie, porządkowanie i powolny remont założenia pałacowego oraz zabytkowych zabudowań gospodarczo-folwarcznych, parków i ogrodów. Podczas modernizacji prowadzone są badania archeologiczne terenu oraz konsultacje z wojewódzkim konserwatorem zabytków, co pozwoliło m.in. na kilka interesujących odkryć, m.in. podziemnego tunelu pod pałacem czy 800 butelek radzieckiego szampana, służących za fundament ziemnej rampy.
Nowi właściciele pałacu utrzymują przyjazne kontakty z przodkami przedwojennych właścicieli – rodziną Rodeckerów z Niemiec. Eberhard von Redecker (ur. 21 czerwca 1907, zm. 20 sierpnia 2005), syn Friedricha von Redeckera przyjeżdżał do pałacu i udzielał wskazówek odnośnie przedwojennego wyglądu budowli. 95. urodziny spędził w Nakomiadach, a właściciele jako prezent urodzinowy nazwali jego imieniem najstarszy przypałacowy kilkuwiekowy jesion, na którym sam jubilat odsłonił pamiątkową tablicę. Hrabia zmarł w 2005 roku w Preetz i zgodnie ze swoją wolą spoczął na rodowym cmentarzu w Nakomiadach, a na jego kamieniu nagrobnym wyryto kilka słów: bardzo kochał te strony.
Obecni właściciele majątku powiększyli dobra do 180 ha, na których wciąż prowadzona jest rewitalizacja kompleksu według planów dawnego założenia. Planowana jest też ich adaptacja do nowych celów: pola golfowego, stadniny koni, spa czy hotelu.
Zwiedzano również zespół pałacowy w Wopławkach, Rodelach, zamek w Barcianach pałac w Jegławkoach oraz piramidę w Rapie.
WOPŁAWKI
Woplawki. Dwór murowany z II polowy XVII wieku, przebudowany w XIX wieku (widok z lat 70 XX wieku).
Obecny wygląd dworu.
Na północ (ok. 1 km) od Wopławek położona jest Kapliczna Góra. Na górze tej znajdują się ruiny kaplicy grobowej rodziny Schmidtseck z XIX wieku. Na Kaplicznej Górze stwierdzono także ślady osadnictwa z epoki żelaza. Wzmiankowana strażnica krzyżacka zlokalizowana była na terenie parku otaczającego dwór (grodzisko z ceramiką z wczesnego średniowiecza).
Spichrze.
RODELE
Park wokół pałacu urządzony został w drugiej połowie XIX wieku. Na terenie parku krajobrazowego usytuowano dwa stawy i cmentarz rodowy.
Przed II wojną światową właścicielem pałacu była rodzina von Alvensleben. Po roku 1945 pałac użytkowany był przez PGR. Znajdowały się w nim biura i mieszkania pracownicze. W okresie użytkowania pałacu przez PGR przeprowadzono jego gruntowny remont. Pałac wraz z parkiem od roku 2001 jest własnością prywatną.
Widok od frontu.
BARCIANY
Barciany były głównym ośrodkiem grodowym pruskiego plemienia Bartów, którzy mieli tu we wczesnym średniowieczu swój główny gród. W 1240 r. zostało podbite przez zakon krzyżacki. Pierwsza wzmianka o Barcianach jako o osadzie targowej w pobliżu krzyżackiego zamku pochodzi z 1289 r. Istniejąca przy zamku osada wymieniana była w 1473 r., jako miasteczko, chociaż bez pełnych praw miejskich. Barciany otoczone były murami obronnymi z trzema bramami: Królewiecką, Kętrzyńską i Młyńską. Po sekularyzacji zakonu krzyżackiego Barciany zostały centrum dóbr ziemskich, zarządzanych przez książęcych starostów. Od 1612 r. Barciany były lennem v. d. Groebena. Pełne prawa miejskie Barciany uzyskały dopiero w 1628 od elektora Jerzego Wilhelma.
Na zamku w skrzydle wschodnim znajdowały się składy żywności, piec, kuchnia, piekarnia oraz wartownia. Pierwsze piętro pełniło funkcję reprezentacyjną. Część północna mieściła kaplicę, kapitularz, z czasem zamieniony na refektarz, izbę prokuratora zakonnego, dormitorium oraz infirmerię. Podobnie jak w skrzydle wschodnim parter pełnił funkcję gospodarczą, a najwyższa kondygnacja magazynowo-obronną. W trakcie prac archeologicznych odkryto również w zamku pozostałości drewnianej kanalizacji. Główna część zamku była otoczona drewniano-ziemnymi fortyfikacjami. Od wschodu za szeroką fosą znajdowało się gospodarcze przedzamcze.
Obecność licznych otworów strzelniczych wskazuje na to, że w Barcianach wprowadzono po raz pierwszy w państwie zakonnym system obrony przystosowany do broni palnej. Zamek barciański, jako punkt wypadowy na Litwę posiadał do XV w. znaczenie militarne. Później stanowił przede wszystkim ośrodek gospodarczy. W latach 1533-1841 zamek był rezydencją atarostów.
W 1914 r. północne skrzydło zostało zniszczone przez pożar, odbudowa zajęła dwa lata. W tym czasie (1842-1945) zamek był własnością prywatną. Właściciele zamienili wysychające już stawy na ogrody oraz wznieśli na dawnym przedzamczu zabudowania folwarczne. Po II wojnie światowej zamek przejął PGR (mieściły się w nim biura i magazyny) a miejscowość utraciła prawa miejskie (duże zniszczenia).
Obecnie zamek ponownie znajduje się w rękach prywatnych i trwa jego renowacja. Planowane otwarcie mającego mieścić się w zamku hotelu z kompleksem wypoczynkowym planowane było na 2007 r.
RAPA
Grobowiec rodziny Farenheit. Znajduje się w miejscowości Rapa niedaleko Bań Mazurskich (9km), tuż przy granicy z Rosją (obwód kaliningradzki).
 |
JEGŁAWKI
Pałac położony jest na wzniesieniu, otoczony parkiem dochodzącym do jeziora o powierzchni 16 ha. Od północnej strony pałacu znajdują się zabudowania gospodarcze majątku ziemskiego. Na terenie parku w pobliżu drogi do zabudowań gospodarczych wznosi się niewielkie wzgórze pozostałość po dawnej lodowni.Neogotycki pałac zbudowano w 1848 wykorzystując pozostałości starszej budowli. Pałac zdobiony jest dwoma wieżami i dwoma ryzalitami (od strony północnej i wschodniej). Przy zachodniej elewacji znajdowała się drewniana weranda a przy południowej oranżeria Pałac zbudowano na planie zbliżonym do litery L. Bryła budynku jest jedno i trójkondygnacyjna. W pałacu część piwnic jest dwupiętrowa ze sklepieniem krzyżowym i kolebkowym pochodzącymi z czasów krzyżackich. Dwupoziomowe piwnice znajdują się również w nakomiadzkim pałacu. W okresie funkcjonowania PGR w obiekcie mieściły się biura, przedszkole i mieszkania. Pałac od 2001 r. jest własnością prywatną.
 |
| 50 lat szkoły podstawowej. |
Zabudowania gospodarcze
 |
| Pałac w Jegławkach. |
OGNISKO
27 czerwca jak co roku PTZ O/Olsztyn zorganizował doroczne spotkanie przy ognisku. Na miejsce spotkania wybrano ośrodek wypoczynkowy Guzowy Piec. Podczas spotkanie zachwycano się piękną okolicą smakowano tutejszą kuchnię oraz przeprowadzono degustacje przyniesionych ze sobą wyrobów winnych. Wieczornemu spotkaniu przy ognisku towarzyszyły śpiewy przy akompaniamencie gitary do późnych godzin nocnych.
16 grudnia 2008 r.
W Klubie Baccalarium odbyła się uroczysta Wigilia. Tradycyjnie dzielono się opłatkiem, śpiewano kolędy, składano życzenia. Gościem honorowym spotkania był jak co roku
ks. inf. dr Julian Żołnierkiewicz duchowy opiekun P.T.Z. o/Olsztyn.
Z okazji Wigilii pani Danuta Bogucka przeczytała swój weirsz
Oto fragment wiersza:
Nadzwyczajność
Wigija to-uroczysty przeddzień-Bożego wcielenia
wielki gest małej Dzieciny
to refleksja i z potknięć oczyszczenie
to oczekiwanie i spełnienie
wzajemność bez słów
ale i samotność smutek
wspomnienia po tych, których zabrakło
Wigilia to bliskość rodziny
ciepły oddech matki, opiekuńczy gest ojca
szeroko otwarte radością oczy dzieci
wypatrujące gwiazdki i prezentów
pod gąszczem choinki
to stół wybielony obrusem i opłatkiem
skrywający źdźbła sianka- -jak w betlejemskim żłóbku
stół polski-w złotej aureoli świecy Caritas
obejmującej ciepłem i darem potrzebujących jak opłatek dzielony z nimi
i pusty talerz dla wędrowca
ks. inf. dr Julian Żołnierkiewicz duchowy opiekun P.T.Z. o/Olsztyn.
Z okazji Wigilii pani Danuta Bogucka przeczytała swój weirsz
Oto fragment wiersza:
Nadzwyczajność
Wigija to-uroczysty przeddzień-Bożego wcielenia
wielki gest małej Dzieciny
to refleksja i z potknięć oczyszczenie
to oczekiwanie i spełnienie
wzajemność bez słów
ale i samotność smutek
wspomnienia po tych, których zabrakło
Wigilia to bliskość rodziny
ciepły oddech matki, opiekuńczy gest ojca
szeroko otwarte radością oczy dzieci
wypatrujące gwiazdki i prezentów
pod gąszczem choinki
to stół wybielony obrusem i opłatkiem
skrywający źdźbła sianka- -jak w betlejemskim żłóbku
stół polski-w złotej aureoli świecy Caritas
obejmującej ciepłem i darem potrzebujących jak opłatek dzielony z nimi
i pusty talerz dla wędrowca
7 wrzesień 2008 rok.
Podobnie jak w zeszłym roku Zarząd Polskiego Towarzystwa Ziemiańskiego w Olsztynie zorganizował wycieczkę. Zwiedzano dwory, pałace i zamki Warmii i Mazur.
Wieś założona w 1336 przez komtura Bałgi Henryka von Muro. W 1468 wieś przeszła w ręce rodu Eulenburgów. Z tego rodu pochodził m.in. Gotfryd von Eulenburg (1670-1734), kanonik warmiński, fundator kaplic we Fromborku i Wozławkach.
Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego Heinrich Reuss von Plauen w roku 1486 przekazał, za poniesione zasługi, pochodzącemu z Saksonii rycerzowi Wend Illeburgowi na mocy nadania, tereny położone na obszarze zamieszkanym przez pruskie plemię Galindów. W Galinach stał wówczas niewielki, murowany kościół z połowy XIV wieku a cały obszar zajmował powierzchnię 114 włók. Przodkowie rodu Eulenburgów osiedlili się w Galinach, Wykach i Sątocznie, skąd przenieśli się do Prosny.
Pałac został wybudowany dla barona Botho zu Eulenburga w 1589 roku. Usytuowany na wzniesieniu, miał początkowo charakter obronny. Jest jednym z nielicznych przykładów architektury renesansowej, zachowanych na terenach dawnych Prus Książęcych.
W roku 1709 Eulenburgowie (jeden z najstarszych i największych rodów szlacheckich na tych ziemiach), w uznaniu zasług, otrzymali tytuł baronów, a później w 1786 r. tytuł hrabiów. Wywodzący się z Galin, Gottfried Heinrich zu Eulenburg po tragicznej śmierci żony i dziecka przeszedł na katolicyzm, został kanonikiem warmińskim, a następnie ufundował kaplicę we Fromborku i Wozławkach.
W roku 1945 pałac został splądrowany, a jego ostatni właściciel, hrabia Botho Wend zu Eulenburg, zmarł podczas wywózki na Sybir. Tak skończyło się bytowanie Eulenburgów na tych ziemiach, które trwało nieprzerwanie od czasów średniowiecza, prawie 500 lat. Wkrótce po zakończeniu działań wojennych i przejęciu przez skarb państwa całego majątku obiekt zaczął powoli popadać w ruinę, a pałac i park niszczały. Tuż po wojnie zaczęto organizować w nim kolonie dla dzieci, a przez następne pięćdziesiąt lat, mimo prób jego ratowania, obiekt został całkowicie zdewastowany. Dopiero w 1995 roku, na skutek działań nowych właścicieli rozpoczęła się gruntowna renowacja, która doprowadziła kompleks do obecnego stanu.
Obecnie majątek Galiny obejmuje zespół pałacowo-parkowy i folwark ze stadniną koni, pensjonatem i gospodą.
W Smolajnach znajduje się dawna letnia rezydencja biskupów warmińskich wybudowana w stylu rokoko w latach 1741-1746 z inicjatywy biskupa Adama Stanisława Grabowskiego. Pałac był ulubionym miejscem pobytu słynnego satyryka i bajkopisarza biskupa Ignacego Krasickiego. Biskup Krasicki urządził tu piękny park i wybudował wieżę bramną (1765) oraz oficynę. Obecnie budynek pałacu użytkowany jest przez Technikum Rolnicze.
Pałac biskupów warmińskichOprócz pałacu zachowały się wieża bramna i dobudowany do niej parterowy budynek mieszkalny. We wsi również XVIII i XIX-wieczne domy mieszkalne.
Na wzniesieniu od północno-zachodniej strony pałacu znajduje się dworek myśliwski z końca XVIII w. We wsi natomiast kapliczka i dom z początku XIX w.
Sanktuarium w Stoczku posiada tytuł bazyliki mniejszej nadany przez papieża Jana Pawła II 19 maja 1987 r. W części klasztornej sanktuarium znajduje się izba pamięci kardynała Stefana Wyszyńskiego. Od 1957 r. sanktuarium opiekują się księża marianie, znani z wzniesienia świątyni w Licheniu.
Kościół pw. Nawiedzenia NMP w Stoczku wybudowano jako wotum dziękczynne biskupa Mikołaja Szyszkowskiego po zakończeniu wojny ze Szwecją. Kościół w formie rotundy wybudowano w latach 1639-1641. Opiekę nad świątynią biskup Szyszkowski powierzył bernardynom sprowadzonym tu z Barczewa. Zakonnicy mieszkali początkowo w zabudowaniach drewnianych. Biskup warmiński Jan Wydżga w 1666 r. ufundował murowany klasztor parterowy. W czasie rządów biskupa Załuskiego na wzór Świętej Lipki rozpoczęto budowę obejść krużgankowych (1708-1714) wraz z kaplicami narożnymi. Budowę ich zakończono w czasach biskupa Potockiego, a także rozbudowano klasztor. Trzyskrzydłowa budowla od wschodu niczym podkowa dotykając obejść krużgankowych stworzyła wewnętrzny dziedziniec klasztorny. Biskup Potocki był też fundatorem dobudowanego do rotundy prezbiterium. Bernardyni po dekrecie kasacyjnym z 1810 r. ostatecznie zakończyli działalność ze śmiercią ostatniego zakonnika w 1826 r. Klasztor przejęty został przez władze pruskie. W czasach biskupa Hattena sanktuarium zwrócono diecezji warmińskiej. Klasztor przeznaczono na dom rekolekcyjny. W 1909 dobudowano jeszcze jedno piętro nad dawnym klasztorem, a do kościelnego wejścia kruchtę. W kruchcie znajduje się jeden z trzech marmurowych portali, którymi ozdobiona została barokowa świątynia.
Na sklepieniach krużganków i w kaplicach narożnych znajdują się malowidła ścienne przypisywane Maciejowi Meyerowi. W krużgankach wiszą stiukowe płaskorzeźby Drogi Krzyżowej wykonane przez Krzysztofa Perwangera, autora rzeźb w Świętej Lipce. Obrazy naścienne w krużgankach stoczkowskich są w dużo gorszym stanie w porównaniu do świętolipskich fresków. Kaplice narożne posiadają następujące tytuły: św. Kajetana, pw. Krzyża Świętego, św. Walentego i św. Jana Nepomucena.
W ołtarzu głównym wykonanym w 1713 przez Krzysztofa Peuckera znajduje się obraz M.B. Stoczkowskiej (kopia obrazu "Salus Populi Romani" z Rzymu) sprowadzony tu przez biskupa Mikołaja Szyszkowskiego. Obraz jest okryty srebrną sukienką z 1687 r. Na obrazie zawieszone są bursztynowe korale – wotum kardynała Stefana Wyszyńskiego.
W lewym ołtarzu znajduje się obraz św. Anny Samotrzeciej ozdobiony także metalową sukienka i koronami na początku XVIII w. W prawym ołtarzu bocznym znajduje się obraz św. Franciszka. W kościele jest również okryty srebrną sukienką obraz św. Antoniego (z prawdziwym wizerunkiem), sprowadzony z Włoch w 1695 r. Na uwagę w świątyni zasługuje wykuta z żelaza w 1738 r. przez kowala z Dobrego Miasta ambona. Ozdobą kościoła jest także chór z organami w pierwotnej formie z 1695 r. Współczesną ozdobą kościoła jest epitafium kardynała Stefana Wyszyńskiego poświęcone przez prymasa Józefa Glempa w 1982 r. Pod posadzką kościoła znajdują się krypty, gdzie spoczywa m.in. kasztelan kijowski Stanisław Potocki – brat biskupa Potockiego.
LIDZBARK WARMIŃSKI.
Staropruska osada leżąca na pograniczu ziem Warmów i Bartów – Lecbarg – już w 1240 r. została podbita przez Krzyżaków. W tym roku pojawiła się pierwsza wzmianka o Lidzbarku. Rok później mieścił się tu już drewniany zamek. Już w 1242 r. wybuchło powstanie (1242–1249) uciemiężonych Prusów przeciwko krzyżackiemu najeźdźcy. Lecbarg został odbity z rąk zakonników i doszczętnie zniszczony. W następnym roku gród wrócił do Krzyżaków. Zamek przekazany został w 1251 r. pierwszemu biskupowi diecezji warmińskiej Anzelmowi
W 1260 r. wybuchło kolejne, II powstanie pruskie, w tym także roku bp Anzelm wydał dekret erekcji kapituły warmińskiej. Po uciążliwym oblężeniu w 1261 r. dowodzonym przez wodzów pruskich, Warmijczyka Glappo oraz Auktumo z Pomezanii, Lecbarg wrócił do pierwszych właścicieli. W 1274 r. osada powróciła do rąk Krzyżaków.
Trzeci rezydujący tu biskup warmiński, Eberhard z Nysy na Górnym Śląsku, nadał 12 sierpnia 1308 r. prawo miejskie lokacji chełmińskiej. Fakt, iż założyciel miasta pochodził ze Śląska wpłynął na wygląd miasta. Do nowo powstałego miasta napływali osadnicy niemieccy i polscy ze Śląska właśnie.
Budowę zamku rozpoczęto w widłach Łyny i wpadającej do niej Symsarny, a miasta na przeciwległym ciasnym półkolu Łyny. Jeszcze w XIV w. wybudowano ratusz, kościół i szpital. Pierwszy drewniany kościół wyświęcono w 1315 r. W drugiej połowie XIV w. zaczęto otaczać miasto murami z basztami i bramami.
Już ok. 1390 r. pomyślano o budowie wodociągu, który działał do 1904 r. Wszystko to miasto zawdzięczało Janowi z Miśni, który w 1350 r. wybrał miasto jako siedzibę dla biskupów warmińskich. W tym także roku rozpoczął on budowę murowanego zamku. Tutaj skupiła się centralna administracja biskupstwa, stanowiono prawa, odbywano sądy; tutaj kwitło życie kulturalne i dyplomatyczne, funkcjonowała szkoła.
W 1410 r. Lidzbark wystawił swoją armię w bitwie pod Grunwaldem; chorągiew biskupa Henryka Vogelsanga została rozbita. Miasto musiało na krótko uznać władzę króla polskiego. Rok później lidzbarski zamek wybrał na swą siedzibę wielki mistrz Henryk von Plauen i rezydował w nim dwa lata. W 1414 r. Lidzbark Warmiński został spalony przez oblegające miasto wojska polskie. W czerwcu 1440 r. Lidzbark na zjeździe w Elblągu przystąpił do Związku Pruskiego i uznał władzę króla polskiego. Biskupstwo warmińskie obdarzone zostało fotelem senatorskim w 1497 r.
W 1672 r. Lidzbark bronił się przed najazdem wojsk szwedzkich. W latach 1703–1709 Lidzbark okupowali Szwedzi, a w 1703 r. król Szwecji Karol XII spędzał tu zimę. W Lidzbarku zapadła decyzja, aby królem Polski został Stanisław Leszczyński. W latach 1767–1795 biskupem warmińskim był Ignacy Krasicki. Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 r. Warmia trafiła do państwa pruskiego. Biskupi i kapituła stracili swą władzę, kraj podzielono na powiaty, a na zamku usytuowano garnizon. Po drugim rozbiorze Ignacy Krasicki opuścił Warmię, a po jego śmierci rezydencja biskupów została przeniesiona do Olsztyna.
10 czerwca 1807 r. miała miejsce bitwa pod Lidzbarkiem Warmińskim. Lidzbark Warmiński z racji swojego położenia stał się głównym ośrodkiem dowodzenia Rosjan i Prusaków przeciw Francuzom. W 1816 i 1818 r. rozebrano bramy: Kościelną, Młyńską i Zamkową, gdyż utrudniały one komunikację. W latach 1821–1823 powstał pierwszy na ziemi warmińskiej kościół ewangelicki. Podczas I wojny światowej w 1914 r. przez pięć dni Lidzbark był okupowany przez wojska rosyjskie. W latach 1914–1919 w pobliżu Lidzbarka Warmińskiego działał duży obóz jeniecki.
W 1937 miała miejsce tzw. "wojna różańcowa" – napad policji na młodzieżowe poczty sztandarowe podczas procesji Bożego Ciała. Po "wyzwoleniu" przez Armię Czerwoną w 1945 r. miasto było zrujnowane w 80%.
W 1945 r. miasto włączono do Polski. W kolejnych latach Lidzbark został zaludniony i przystosowany do życia przez ludność napływową z Polski centralnej oraz Kresów, a także w części przez ludność niemiecką (pogranicze obecnego obw. kaliningradzkiego i Litwy) uciekającą przed armią sowiecką (reszta autochtonów – Niemcy i Warmiacy – w większości uciekli wraz z armią hitlerowską albo wyemigrowali z Lidzbarka do Republiki Federalnej Niemiec po 1956 roku).
W 1958 roku podjęto decyzję o nieodbudowaniu z ruin Starego i Nowego Miasta, a w następnych dziesięcioleciach na pozostałościach lidzbarskiej Starówki wzniesiono betonowe blokowiska. Wyburzono również wiele cennych zabytkowych budynków, między innymi osiemnastowieczne domy w rejonie Placu Młyńskiego i ulicy Klasztornej i dziewiętnastowieczną pierzeję ulicy Wysokiej Bramy.
GALINY.
Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego Heinrich Reuss von Plauen w roku 1486 przekazał, za poniesione zasługi, pochodzącemu z Saksonii rycerzowi Wend Illeburgowi na mocy nadania, tereny położone na obszarze zamieszkanym przez pruskie plemię Galindów. W Galinach stał wówczas niewielki, murowany kościół z połowy XIV wieku a cały obszar zajmował powierzchnię 114 włók. Przodkowie rodu Eulenburgów osiedlili się w Galinach, Wykach i Sątocznie, skąd przenieśli się do Prosny.
 |
| Galiny |
Pałac został wybudowany dla barona Botho zu Eulenburga w 1589 roku. Usytuowany na wzniesieniu, miał początkowo charakter obronny. Jest jednym z nielicznych przykładów architektury renesansowej, zachowanych na terenach dawnych Prus Książęcych.
W roku 1709 Eulenburgowie (jeden z najstarszych i największych rodów szlacheckich na tych ziemiach), w uznaniu zasług, otrzymali tytuł baronów, a później w 1786 r. tytuł hrabiów. Wywodzący się z Galin, Gottfried Heinrich zu Eulenburg po tragicznej śmierci żony i dziecka przeszedł na katolicyzm, został kanonikiem warmińskim, a następnie ufundował kaplicę we Fromborku i Wozławkach.
W roku 1945 pałac został splądrowany, a jego ostatni właściciel, hrabia Botho Wend zu Eulenburg, zmarł podczas wywózki na Sybir. Tak skończyło się bytowanie Eulenburgów na tych ziemiach, które trwało nieprzerwanie od czasów średniowiecza, prawie 500 lat. Wkrótce po zakończeniu działań wojennych i przejęciu przez skarb państwa całego majątku obiekt zaczął powoli popadać w ruinę, a pałac i park niszczały. Tuż po wojnie zaczęto organizować w nim kolonie dla dzieci, a przez następne pięćdziesiąt lat, mimo prób jego ratowania, obiekt został całkowicie zdewastowany. Dopiero w 1995 roku, na skutek działań nowych właścicieli rozpoczęła się gruntowna renowacja, która doprowadziła kompleks do obecnego stanu.
Obecnie majątek Galiny obejmuje zespół pałacowo-parkowy i folwark ze stadniną koni, pensjonatem i gospodą.
SMOLAJNY.
Wieś lokowana w 1290 roku przez biskupa warmińskiego Henryka Fleminga na 32 włókach. Smolajny były folwarkiem biskupim, a od 1350 roku letnią rezydencją biskupów warmińskich. Wieś zniszczyły w 1414 roku wojska polsko-litewskie. Potem część domostw spaliła się podczas wojny polsko-krzyżackiej w 1519 - 1521 roku. Wsi nie oszcędzili także Szwedzi. Za każdym razem jednak szybko likwidowano straty. W 1557 roku brat biskupa warmińskiego Stanisława Hozjusza- Jan Hozjusz przeniósł do Smolajn siedzibę komornictwa dobromiejskiego. W 1656 roku folwark obejmował 32 włóki, istniała również stadnina koni. W czasie wojny północnej wieś odbudował biskup warmiński Teodor Potocki. Natomiast barokowy pałac i brame wjazdową w latach 1741 - 1746 wybudował biskup warmiński Adam Stanisław Grabowski. Z kolei ogrody i park założył biskup warmiński Ignacy Krasicki, który gościł tu wiele wybitnych osobistości. Po 1945 roku wieś sołecka. Bezpośrednio po II wojnie światowej spędzali tu wakacje studenci Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, którzy zbudowali tu drewnianą kaplicę. Następnie zlokalizowano tu szkołę rolniczą i technikum rachunkowości. Mieszkańcy: w 1818 roku - 276 osób, w 1939 roku - 721 osób, w 1988 roku - 486 osób.
 |
| Brama wschodnia |
 |
| Brama główna. |
Na wzniesieniu od północno-zachodniej strony pałacu znajduje się dworek myśliwski z końca XVIII w. We wsi natomiast kapliczka i dom z początku XIX w.
STOCZEK.
Wieś Stoczek 18 listopada 1349 lokował biskup warmiński Herman z Pragi. Wieś lokowano na 40 włókach według prawa chełmińskiego, powstała na terenie parafii Kiwity i obecnie znajduje się na terenie gminy Kiwity. W Stoczku przed wybudowaniem kościoła znajdowała się kaplica, gdzie przedmiotem kultu była pierwotnie figurka Matki Bożej.Sanktuarium w Stoczku posiada tytuł bazyliki mniejszej nadany przez papieża Jana Pawła II 19 maja 1987 r. W części klasztornej sanktuarium znajduje się izba pamięci kardynała Stefana Wyszyńskiego. Od 1957 r. sanktuarium opiekują się księża marianie, znani z wzniesienia świątyni w Licheniu.
Na sklepieniach krużganków i w kaplicach narożnych znajdują się malowidła ścienne przypisywane Maciejowi Meyerowi. W krużgankach wiszą stiukowe płaskorzeźby Drogi Krzyżowej wykonane przez Krzysztofa Perwangera, autora rzeźb w Świętej Lipce. Obrazy naścienne w krużgankach stoczkowskich są w dużo gorszym stanie w porównaniu do świętolipskich fresków. Kaplice narożne posiadają następujące tytuły: św. Kajetana, pw. Krzyża Świętego, św. Walentego i św. Jana Nepomucena.
Staropruska osada leżąca na pograniczu ziem Warmów i Bartów – Lecbarg – już w 1240 r. została podbita przez Krzyżaków. W tym roku pojawiła się pierwsza wzmianka o Lidzbarku. Rok później mieścił się tu już drewniany zamek. Już w 1242 r. wybuchło powstanie (1242–1249) uciemiężonych Prusów przeciwko krzyżackiemu najeźdźcy. Lecbarg został odbity z rąk zakonników i doszczętnie zniszczony. W następnym roku gród wrócił do Krzyżaków. Zamek przekazany został w 1251 r. pierwszemu biskupowi diecezji warmińskiej Anzelmowi
Trzeci rezydujący tu biskup warmiński, Eberhard z Nysy na Górnym Śląsku, nadał 12 sierpnia 1308 r. prawo miejskie lokacji chełmińskiej. Fakt, iż założyciel miasta pochodził ze Śląska wpłynął na wygląd miasta. Do nowo powstałego miasta napływali osadnicy niemieccy i polscy ze Śląska właśnie.
Budowę zamku rozpoczęto w widłach Łyny i wpadającej do niej Symsarny, a miasta na przeciwległym ciasnym półkolu Łyny. Jeszcze w XIV w. wybudowano ratusz, kościół i szpital. Pierwszy drewniany kościół wyświęcono w 1315 r. W drugiej połowie XIV w. zaczęto otaczać miasto murami z basztami i bramami.
Już ok. 1390 r. pomyślano o budowie wodociągu, który działał do 1904 r. Wszystko to miasto zawdzięczało Janowi z Miśni, który w 1350 r. wybrał miasto jako siedzibę dla biskupów warmińskich. W tym także roku rozpoczął on budowę murowanego zamku. Tutaj skupiła się centralna administracja biskupstwa, stanowiono prawa, odbywano sądy; tutaj kwitło życie kulturalne i dyplomatyczne, funkcjonowała szkoła.
W 1410 r. Lidzbark wystawił swoją armię w bitwie pod Grunwaldem; chorągiew biskupa Henryka Vogelsanga została rozbita. Miasto musiało na krótko uznać władzę króla polskiego. Rok później lidzbarski zamek wybrał na swą siedzibę wielki mistrz Henryk von Plauen i rezydował w nim dwa lata. W 1414 r. Lidzbark Warmiński został spalony przez oblegające miasto wojska polskie. W czerwcu 1440 r. Lidzbark na zjeździe w Elblągu przystąpił do Związku Pruskiego i uznał władzę króla polskiego. Biskupstwo warmińskie obdarzone zostało fotelem senatorskim w 1497 r.
W 1672 r. Lidzbark bronił się przed najazdem wojsk szwedzkich. W latach 1703–1709 Lidzbark okupowali Szwedzi, a w 1703 r. król Szwecji Karol XII spędzał tu zimę. W Lidzbarku zapadła decyzja, aby królem Polski został Stanisław Leszczyński. W latach 1767–1795 biskupem warmińskim był Ignacy Krasicki. Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 r. Warmia trafiła do państwa pruskiego. Biskupi i kapituła stracili swą władzę, kraj podzielono na powiaty, a na zamku usytuowano garnizon. Po drugim rozbiorze Ignacy Krasicki opuścił Warmię, a po jego śmierci rezydencja biskupów została przeniesiona do Olsztyna.
10 czerwca 1807 r. miała miejsce bitwa pod Lidzbarkiem Warmińskim. Lidzbark Warmiński z racji swojego położenia stał się głównym ośrodkiem dowodzenia Rosjan i Prusaków przeciw Francuzom. W 1816 i 1818 r. rozebrano bramy: Kościelną, Młyńską i Zamkową, gdyż utrudniały one komunikację. W latach 1821–1823 powstał pierwszy na ziemi warmińskiej kościół ewangelicki. Podczas I wojny światowej w 1914 r. przez pięć dni Lidzbark był okupowany przez wojska rosyjskie. W latach 1914–1919 w pobliżu Lidzbarka Warmińskiego działał duży obóz jeniecki.
W 1937 miała miejsce tzw. "wojna różańcowa" – napad policji na młodzieżowe poczty sztandarowe podczas procesji Bożego Ciała. Po "wyzwoleniu" przez Armię Czerwoną w 1945 r. miasto było zrujnowane w 80%.
W 1945 r. miasto włączono do Polski. W kolejnych latach Lidzbark został zaludniony i przystosowany do życia przez ludność napływową z Polski centralnej oraz Kresów, a także w części przez ludność niemiecką (pogranicze obecnego obw. kaliningradzkiego i Litwy) uciekającą przed armią sowiecką (reszta autochtonów – Niemcy i Warmiacy – w większości uciekli wraz z armią hitlerowską albo wyemigrowali z Lidzbarka do Republiki Federalnej Niemiec po 1956 roku).
W 1958 roku podjęto decyzję o nieodbudowaniu z ruin Starego i Nowego Miasta, a w następnych dziesięcioleciach na pozostałościach lidzbarskiej Starówki wzniesiono betonowe blokowiska. Wyburzono również wiele cennych zabytkowych budynków, między innymi osiemnastowieczne domy w rejonie Placu Młyńskiego i ulicy Klasztornej i dziewiętnastowieczną pierzeję ulicy Wysokiej Bramy.
Subskrybuj:
Posty (Atom)