WYCIECZKA

22 sierpnia 2009 roku zorganizowano kolejną wycieczkę po dwrach, pałacach i zamkach warmii i mazur. Tym razem odwiedzono XVII wieczny pałac w Nakomiadach gdzie oprócz pałacu znajduje się obecnie manufaktura pieców kaflowych, park oraz ogród warzywny . Pałac jest obecnie odnawiany.

NAKOMIADY

Historia Nakomiad sięga czasów średniowiecza, kiedy to ulokowana była tu osada jednego z plemion pruskich, o której istnieją informacje z końca XIV wieku.
Po podbiciu tych terytoriów przez Zakon Krzyżacki, pomiędzy rokiem 1392 a 1396 komtur bałgijski Konrad von Kyburg ulokował tu pierwszą osadę krzyżacką. Miejscowości o charakterze rybackim ze względu na pobliskie jezioro, które w późniejszym czasie zostało osuszone, nadał nazwę Eichmedien. W tym samym czasie w Nakomiadach powstała średniowieczna warownia o nazwie Fliehburg, o której nie zachowały się przekazy, i co do której nie jest nawet pewne, czy była budowlą drewnianą czy już murowaną. Prawa lokacyjne osady potwierdził w 1402 kolejny komtur z Bałgi, późniejszy Wielki Mistrz Krzyżacki Ulrich von Jungingen, który zmienił dotychczasowy status lokacyjny na prawo chełmińskie.

Fragment parku w Nakomiadach.

W połowie XVII wieku, prawdopodobnie w 1653, dobra Nakomiady za zasługi w uniezależnianiu miast pruskich od Polski zostały nadane przez wielkiego elektora Fryderyka Wilhelma jako dobra dziedziczne, brandenburskiemu dyplomacie w Warszawie Janowi von Hoverbeckowi (akt tego nadania w języku polskim i łacińskim przechowywany jest w Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie). Jako nową siedzibę rodu wzniesiono tu w latach 1653–1680 w miejscu wcześniej istniejącej nowożytnej budowli pierwszy, niewielki rozmiarowo, pałac; przy czym źródła różnie podają datę ukończenia jego budowy, 1653, 1660 czy najczęściej podawana 1680.
27 kwietnia 1705 wmurowaniem kamienia węgielnego rozpoczęto dobudowę rezydencji do pałacu o wyglądzie zbliżonym do dzisiejszego. Przebudową kierował znany warszawski architekt włoskiego pochodzenia Józef Piola, który nadał rezydencji formę oszczędnego holenderskiego baroku z elementami architektury klasycystycznej. Było to prawdopodobnie efektem palladianizmu (od nazwiska włoskiego architekta Andrea Palladio), który reprezentował Piola, a który w swych założeniach przeciwstawiał włoski klasycyzm obowiązującemu wówczas w europejskiej architekturze przepychowi baroku. Taka forma pałacu była także prawdopodobnie życzeniem zleceniodawcy, ówczesnego właściciela i zarządcy majątku, Jana von Hoverbecka, który wyznawał zasady purytańskiego stylu życia.
W 1704 roku powstała w Nakomiadach manufaktura ceramiczna, gdzie z miejscowych pokładów gliny wyrabiano i wypalano cegły na potrzeby rozbudowy budowli.

Widok pałacu od strony parku.

Ród von Hoverbeck pozostawał właścicielem pałacu przez 136 lat - do 1789 roku, kiedy to zarówno sam pałac jak i cały majątek nabył za cenę 36 tysięcy talarów przybyły z Prus urzędnik Friedrich Redecker. Redecker po nabyciu dóbr sam wystąpił o nadanie jego rodzinie tytułu szlacheckiego i w parę lat po tym otrzymał od króla tytuł barona.
W początkach XIX wieku podczas wojen napoleońskich majątek podobnie jak i całe państwo pruskie znacząco podupadł. W przywróceniu świetności pałacu pomógł dopiero mariaż syna Friedricha Hermanna von Redeckera z pruską szlachcianką Augustą von Trotha, co znacznie poprawiło sytuację ekonomiczną majątku. W 1905 przeprowadzono generalny remont i modernizację pałacu, która jednak nie wpłynęła znacząco na architekturę założenia.
W 1929 powierzchnia łączna majątku wynosiła 692 ha, znajdowały się tam liczne sady oraz stajnia na 40 koni pociągowych, a podstawą produkcji folwarku była hodowla buraka cukrowego. W okresie międzywojennym wskutek trudnej sytuacji finansowej majątek po raz kolejny podupadł ekonomicznie i w 1932 został zlicytowany i przejęty za długi. Nowym właścicielem został Paul Gerhard Goertz, jednakże zarządcami samego pałacu pozostali wciąż Redeckerowie z seniorem Eberhardem.
26 stycznia 1945 roku, podczas II wojny światowej, na terenie Prus Wschodnich rozpoczęła się ofensywa wojsk radzieckich, a Redeckerowie uciekli do Niemiec i osiedlili się w Szlezwiku-Holsztynie.

Po wojnie tereny, na których znajdowały się przedwojenne dobra, w całości przejęła administracja polska, która dotychczasową nazwę Eichmedien zmieniła na polskie Nakomiady. W samym majątku, całkowicie ograbionym z mienia ruchomego, utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne (PGR), na którego potrzeby w pałacowych murach powstała szkoła, przedszkole, świetlica i mieszkania pracowników gospodarstwa.
W okresie, gdy PGR zarządzał majątkiem, pałac popadał w coraz większą ruinę, a jego sytuację próbował polepszać Eberhard von Rodecker, który od lat 70. corocznie odwiedzał pałac i z własnych środków przeprowadzał w nim najniezbędniejsze remonty. W 1985 wykwaterowano wszystkich dotychczasowych mieszkańców i państwo rozpoczęło generalny remont założenia, który nie został ukończony. W przeciągu następnej dekady pałac został całkowicie zdewastowany i pozbawiony ostatnich zabytkowych elementów: drewniane podłogi, drzwi i zawiasy zostały wycięte, dach częściowo rozebrany, schody wejściowe zawalone^[, a obszerne piwnice zalane.

Kaplica Redeckerów – wejście od strony zachodniej.

W połowie 1998 całkowicie zdewastowaną ruinę pałacu oraz otaczające go 5 ha założenie zostały zakupione przez rodzinę z Warszawy. Od tego czasu niemal nieustannie trwa sprzątanie, porządkowanie i powolny remont założenia pałacowego oraz zabytkowych zabudowań gospodarczo-folwarcznych, parków i ogrodów. Podczas modernizacji prowadzone są badania archeologiczne terenu oraz konsultacje z wojewódzkim konserwatorem zabytków, co pozwoliło m.in. na kilka interesujących odkryć, m.in. podziemnego tunelu pod pałacem czy 800 butelek radzieckiego szampana, służących za fundament ziemnej rampy.
Nowi właściciele pałacu utrzymują przyjazne kontakty z przodkami przedwojennych właścicieli – rodziną Rodeckerów z Niemiec. Eberhard von Redecker (ur. 21 czerwca 1907, zm. 20 sierpnia 2005), syn Friedricha von Redeckera przyjeżdżał do pałacu i udzielał wskazówek odnośnie przedwojennego wyglądu budowli. 95. urodziny spędził w Nakomiadach, a właściciele jako prezent urodzinowy nazwali jego imieniem najstarszy przypałacowy kilkuwiekowy jesion, na którym sam jubilat odsłonił pamiątkową tablicę. Hrabia zmarł w 2005 roku w Preetz i zgodnie ze swoją wolą spoczął na rodowym cmentarzu w Nakomiadach, a na jego kamieniu nagrobnym wyryto kilka słów: bardzo kochał te strony.
Obecni właściciele majątku powiększyli dobra do 180 ha, na których wciąż prowadzona jest rewitalizacja kompleksu według planów dawnego założenia. Planowana jest też ich adaptacja do nowych celów: pola golfowego, stadniny koni, spa czy hotelu.


Zwiedzano również zespół pałacowy w Wopławkach, Rodelach, zamek w Barcianach pałac w Jegławkoach oraz piramidę w Rapie.

WOPŁAWKI

Woplawki. Dwór murowany z II polowy XVII wieku, przebudowany w XIX wieku (widok z lat 70 XX wieku).

Obecny wygląd dworu.

Pierwotne Wopławki były wsią pruską przeniesioną na prawo chełmińskie w końcu XIV wieku. Jej obszar wynosił wówczas 51 włók. W 1437 roku wieś zajmowała 51 włók, płacąc z nich 27,5 grzywny czynszu. Wkrótce obszar Wopławek wzrósł, gdyż w 1480 roku dobra te wielkości 60 włók otrzymał na prawie magdeburskim szlachcic polski Jakusz Milewski (von der Milwe). Ród ten trzymał Wopławki do roku 1745, po czym przeszły one w posiadanie rodziny von Schmidtsecków. Neogotycka, murowana kapliczka grobowa tego rodu zbudowana w XIX wieku zachowała się na starym cmentarzu opodal drogi do Karolewa. Przetrwał też murowany dwór z drugiej połowy XVII wieku, przebudowany w XIX stuleciu. W 1848 roku dobudowano nowe skrzydło. We wnętrzu znajduje się stylowy dziewiętnastowieczny kominek z szarego marmuru. Murowaną bramę wjazdową zbudowano również w XVII wieku. Dwór otacza park krajobrazowy w stylu angielskim, ze starym mieszanym drzewostanem, założony w XIX wieku.

Tuż przed likwidacją PGR podjęto remont dworu, który przerwano na lat kilkanaście. Obecnie dwór jest remontowany przez nowego właściciela, który zakupił ruiny dworu wraz z parkiem i zabytkowym spichrzem. (Grunty majątku znajdują się w użytkowaniu innego właściciela). Park otaczający dwór został uporządkowany i stopniowo przywracany jest do dawnej świetności. Na terenie parku znajduje się Góra Zamkowa, pozostałość po dawnej strażnicy krzyżackiej.
Na północ (ok. 1 km) od Wopławek położona jest Kapliczna Góra. Na górze tej znajdują się ruiny kaplicy grobowej rodziny Schmidtseck z XIX wieku. Na Kaplicznej Górze stwierdzono także ślady osadnictwa z epoki żelaza. Wzmiankowana strażnica krzyżacka zlokalizowana była na terenie parku otaczającego dwór (grodzisko z ceramiką z wczesnego średniowiecza).

Zabudowania gospodarcze

Chlewnie.

 Spichrze.

RODELE

Eklektyczny pałac w Rodelach wybudowany został w latach 1859-1861. Pałac wniesiony został na rzucie prostokąta, jako budowla dwupoziomowa. Na osi wzdłużnej pałacu od strony frontowej i parku znajdują się dwa ryzality. Do reprezentacyjnego wejścia pałacu prowadzi wysoki podjazd. Z podjazdu przejście do pałacu przez podcień arkadawy pod rozległym tarasem Duży tars znajduje się także od strony parku. Pałac przykryty jest dachem dwuspadowym. Na narożach dachu i ryzalitów umieszczone są oktogonalne sterczyny zakończone ozdobnymi detalami architektonicznymi.
Park wokół pałacu urządzony został w drugiej połowie XIX wieku. Na terenie parku krajobrazowego usytuowano dwa stawy i cmentarz rodowy.
Przed II wojną światową właścicielem pałacu była rodzina von Alvensleben. Po roku 1945 pałac użytkowany był przez PGR. Znajdowały się w nim biura i mieszkania pracownicze. W okresie użytkowania pałacu przez PGR przeprowadzono jego gruntowny remont. Pałac wraz z parkiem od roku 2001 jest własnością prywatną.

Widok od frontu.

Widok od strony parku.

BARCIANY

Barciany były głównym ośrodkiem grodowym pruskiego plemienia Bartów, którzy mieli tu we wczesnym średniowieczu swój główny gród. W 1240 r. zostało podbite przez zakon krzyżacki. Pierwsza wzmianka o Barcianach jako o osadzie targowej w pobliżu krzyżackiego zamku pochodzi z 1289 r. Istniejąca przy zamku osada wymieniana była w 1473 r., jako miasteczko, chociaż bez pełnych praw miejskich. Barciany otoczone były murami obronnymi z trzema bramami: Królewiecką, Kętrzyńską i Młyńską. Po sekularyzacji zakonu krzyżackiego Barciany zostały centrum dóbr ziemskich, zarządzanych przez książęcych starostów. Od 1612 r. Barciany były lennem v. d. Groebena. Pełne prawa miejskie Barciany uzyskały dopiero w 1628 od elektora Jerzego Wilhelma.

Krzyżacy przebudowali dawne umocnienia pruskie na tymczasową drewniano-ziemną strażnicę. Bunt ludności pruskiej w 1310 roku oraz liczne napady litewskie pod wodzą księcia Witenesa zadecydowały o budowie warowni. Do 1353 r. Barciany były siedzibą komornictwa, później rezydował w zamku prokurator krzyżacki. Niedługo potem wielki mistrz Winrich von Kniprode nakazał utworzenie w Barcianach komturii. Ponieważ do jej ustanowienia ostatecznie nie doszło, budowa zamku wydłużyła się a pierwotne, ambitne plany dotyczące konstrukcji nie zostały zrealizowane. W latach 1380-1390 zbudowano mur obwodowy, a do 1400 r. przede wszystkim trzykondygnacyjne północne skrzydło zamkowe. Podwyższono wówczas również mury obwodowe i budynek wschodni. Klęska zakonu w wielkiej wojnie z Polską zahamowała dalszą budowę.
Na zamku w skrzydle wschodnim znajdowały się składy żywności, piec, kuchnia, piekarnia oraz wartownia. Pierwsze piętro pełniło funkcję reprezentacyjną. Część północna mieściła kaplicę, kapitularz, z czasem zamieniony na refektarz, izbę prokuratora zakonnego, dormitorium oraz infirmerię. Podobnie jak w skrzydle wschodnim parter pełnił funkcję gospodarczą, a najwyższa kondygnacja magazynowo-obronną. W trakcie prac archeologicznych odkryto również w zamku pozostałości drewnianej kanalizacji. Główna część zamku była otoczona drewniano-ziemnymi fortyfikacjami. Od wschodu za szeroką fosą znajdowało się gospodarcze przedzamcze.

Obecność licznych otworów strzelniczych wskazuje na to, że w Barcianach wprowadzono po raz pierwszy w państwie zakonnym system obrony przystosowany do broni palnej. Zamek barciański, jako punkt wypadowy na Litwę posiadał do XV w. znaczenie militarne. Później stanowił przede wszystkim ośrodek gospodarczy. W latach 1533-1841 zamek był rezydencją atarostów.
W 1914 r. północne skrzydło zostało zniszczone przez pożar, odbudowa zajęła dwa lata. W tym czasie (1842-1945) zamek był własnością prywatną. Właściciele zamienili wysychające już stawy na ogrody oraz wznieśli na dawnym przedzamczu zabudowania folwarczne. Po II wojnie światowej zamek przejął PGR (mieściły się w nim biura i magazyny) a miejscowość utraciła prawa miejskie (duże zniszczenia).
Obecnie zamek ponownie znajduje się w rękach prywatnych i trwa jego renowacja. Planowane otwarcie mającego mieścić się w zamku hotelu z kompleksem wypoczynkowym planowane było na 2007 r.

RAPA

Grobowiec rodziny Farenheit. Znajduje się w miejscowości Rapa niedaleko Bań Mazurskich (9km), tuż przy granicy z Rosją (obwód kaliningradzki).

 JEGŁAWKI

 Pałac położony jest na wzniesieniu, otoczony parkiem dochodzącym do jeziora o powierzchni 16 ha. Od północnej strony pałacu znajdują się zabudowania gospodarcze majątku ziemskiego. Na terenie parku w pobliżu drogi do zabudowań gospodarczych wznosi się niewielkie wzgórze pozostałość po dawnej lodowni.
Neogotycki pałac zbudowano w 1848 wykorzystując pozostałości starszej budowli. Pałac zdobiony jest dwoma wieżami i dwoma ryzalitami (od strony północnej i wschodniej). Przy zachodniej elewacji znajdowała się drewniana weranda a przy południowej oranżeria Pałac zbudowano na planie zbliżonym do litery L. Bryła budynku jest jedno i trójkondygnacyjna. W pałacu część piwnic jest dwupiętrowa ze sklepieniem krzyżowym i kolebkowym pochodzącymi z czasów krzyżackich. Dwupoziomowe piwnice znajdują się również w nakomiadzkim pałacu. W okresie funkcjonowania PGR w obiekcie mieściły się biura, przedszkole i mieszkania. Pałac od 2001 r. jest własnością prywatną.

50 lat szkoły podstawowej.

Zabudowania gospodarcze

Pałac w Jegławkach.